TCMB, Türk Lirası Uzlaşmalı Vadeli Döviz Satım İşlemlerine Başladı

Mücahit ERKUŞ
WRS imperium, YMM, Bağımsız Denetçi

I.GİRİŞ

2025 yılı itibariyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), “Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satım işlemleri”ne başlayacağını duyurdu.

Bu hamle, ekonomi ve piyasaya pozitif sinyal verirken, bireysel ve iş dünyası için de yeni bir finansal aracın kapısını aralıyor.

Bu yazımızda; “bu sistem ne demek, nasıl çalışır, ve ne işe yarar” örneklerle açıklanarak değerlendirilmiştir.

II.VADELİ DÖVİZ SATIMI NEDİR?

Vadeli Döviz Satımı, Merkez Bankası ile bugün anlaşıp, belirli bir vadede (mesela 3 ay sonra) belli bir kurdan döviz alıp satma sözleşmesidir.

Ancak önemli bir fark var: Bu sözleşmenin sonunda GERÇEK döviz teslimi yapılmaz. Vade sonunda sadece kur farkı kadar TL ödeme yapılır. Bu yüzden bu işlemlere “Türk lirası uzlaşmalı” denir.

Örnek:

• Bugün: 1 USD = 32 TL
• MB ile anlaşma: 3 ay sonra 1 USD = 33 TL sabitlenir.
• 3 ay sonra kur: 35 TL

Bu durumda Merkez Bankası sana 2 TL kur farkını TL cinsinden öder. Döviz vermez. Sadece 2 TL ödeme yapar. Kur düşseydi, bu kez sen MB’ye fark kadar TL öderdin.

II.1.Neden “Döviz Satışı” Deniyor?

Anlaşma, kâğıt üzerinde vadeli döviz satımı işlemi gibi olur. MB sanki gelecekte döviz satacakmış gibi işlem gerçekleştirir. Ancak gerçekte döviz teslim edilmez. Kur farkı hesaplanır ve TL ile hesap kapatılır.

Bu, dünyada “NDF (Non-Deliverable Forward)” olarak bilinen, döviz teslimsiz vadeli sözleşmelere benzer.

II.2.Bu Hamlenin Amacı Nedir?

Döviz Talebini Azaltmak:

• Şirket ya da yatırımcı gelecekte kur artar diye bugün döviz almak zorunda kalmaz.
• Bu işlemi yapar, kur farkını garanti altına alır.
• Sonuç: Piyasada döviz talebi azalır, kur baskısı hafifler.

Kur İstikrarını Desteklemek:

• Döviz alım baskısı azaldığı için, Merkez Bankası rezerv satmadan TL’nin değerini korur.

Beklentileri Yönetmek:

• Piyasaya mesaj: “MB kura müdahele etmeye hazır.”
• Bu da döviz spekülasyonu yapanları caydırabilir.

II.3.Kimler Bu İşlemi Yapar?

• İthalatçılar: Gelecekte dövizle borcu var. Kur artarsa zarar eder. Bu işlemi yapar, kur farkı garantilenir.
• Yatırımcılar: Kurdan kazanmaya oynar.
• İhracatçılar: TL’ye dönecek, kur düşürse zarar eder. Kendini korumak ister.

II.4.Kur Düşerse Ne Olur?

Anlaşma tarihinde kurun düşük olması halinde yatırımcı kaybeder. Anlaşma kurun üzerinde gerçekleşmesi halinde farkı TL olarak yatırımcı Merkez Bankası’na öder.

Örnek:

• Anlaşma: 33 TL
• Gerçek kur: 31 TL
• Fark: 2 TL
• Sen MB’ye 2 TL ödersin.

Bu işlemlerde kar ya da zarar kur farkına bağlıdır. Kur artarsa yatırımcı kazanır, düşerse kaybeder.

III.SONUÇ

TCMB, bu yöntemle piyasaya döviz vermeden kur istikrarı sağlamaya çalışıyor. Piyasada döviz talebini azaltıyor, spekülasyonu kırıyor ve rezervlerini koruyor. Bu sistem, doğru kullanılırsa hem şirketlere hem ekonomiye nefes aldırabilir bir yöntemdir. Ancak kurun hangi yöne gideceği konusunda yanılma oranı, zarar riski olarak yatırımcıya kalmış olur.