Tüm Yönleriyle Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Uygulaması

Ahmet GÜZEL
WRS imperium, YMM/Bağımsız Denetçi

I.GİRİŞ

Uzlaşma, mükelleflerin ikmalen, re’sen ve idarece tarh edilecek/edilen vergiler ve bunlara ilişkin kesilecek/kesilen vergi ziyaı cezaları konusunda yargı yoluna başvurmadan, vergi idaresi ile anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir çözüm yöntemidir.

Uzlaşma, tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma olarak ikiye ayrılır. Mükellefler tarhiyat öncesi yahut tarhiyat sonrası uzlaşma haklarından ancak birini kullanabilir.

Bu yazımızda tarhiyat öncesi uzlaşma müessesesi değerlendirilmiştir.

II.TANIM: Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Nedir?

Tarhiyat öncesi uzlaşma, haklarındaki vergi incelemesi kapsamında kendilerine vergi tarh edilmeden ve vergi ziyaı cezası kesilmeden önce kullanabilecekleri denetim aşamasındaki idari bir haktır.

III.TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA KAPSAMINDAKİ VERGİ ve CEZALAR

Tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamındaki vergi ve cezalar şu şekilde belirlenmiştir:

1. Vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergiler,
2. Yukarıda belirtilen vergilere ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezaları,
3. 1/1/2024 tarihinden       itibaren           000 Türk    lirasını aşan         usulsüzlükve özel usulsüzlük cezaları.

Uzlaşmaya konu edilebilecek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tespiti kapsamında, ceza tutarı, cezayı gerektiren fiil bazında kesilecek toplam ceza tutarı dikkate alınacaktır.

Kapsam dışı usulsüzlük kapsam dışı ceza tutarı limiti; her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 298.maddesine göre tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır.

IV.UZLAŞMA KAPSAMI DIŞINDA KALAN VERGİ ve CEZALAR

Tarhiyat öncesi uzlaşma uygulamasında;

1. Kaçakçılık suçlarından dolayı 3 kat vergi ziyaı cezası kesilecek vergiler ile bunlara ilişkin cezalar,
2. Kaçakçılık suçlarına iştirak nedeniyle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde kesilecek cezalar,
3. Vergi incelemesine dayanmaksızın bulunan matrah veya matrah farkları üzerinden tarh edilecek vergiler ile kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları,
4. 1/1/2024 tarihinden itibaren 23.000 Türk lirasını aşmayan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları

kapsam dışında kalan vergi ve cezalar olarak belirlenmiştir.

V.UZLAŞMA TALEBİNDE BULUNABİLECEK KİMSELER

Tarhiyat öncesi uzlaşmaya;

1. Mükellef,
2. Noterden alınmış vekâletnameye dayanarak mükellefi temsil eden kişiler,
3. Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarla, tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde bunların kanuni temsilcileri,

Talep için başvuruda bulunabilir.

VI.TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA İÇİN TALEP SÜRESİ

İncelemeye tabi tutulan mükellefler incelemenin başlangıcından inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilirler.

İnceleme elemanlarınca yapılacak “uzlaşmaya davet” hallerinde ise, davet yazısının mükellefe tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunulabilir.

VII.UZLAŞMA TALEBİNİN YAPILACAĞI MAKAM

Tarhiyat öncesi uzlaşma talebi, vergi incelemesini yapan inceleme elemanlarına veya inceleme elemanlarının bağlı bulunduğu ekip veya grup başkanlığına yazılı olarak yapılması gerekir.

Ayrıca uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması da ilgili merciye yazılı başvuru niteliğindedir, ayrıca başvuruya gerek bulunmamaktadır.

Uzlaşma talebine ilişkin verilecek dilekçeye mükellefin adı, soyadı, unvanı ve adresi; başvuru vekil tarafından yapılıyorsa vekilin adı, soyadı, vekâletname tarih ve numarası, incelemenin ilgili olduğu vergilendirme döneminin yazılması ve vekâletnamenin dilekçeye eklenmesi gerekir.

VIII.UZLAŞMA TARİHİNİN MÜKELLEFE BİLDİRİLECEĞİ ZAMAN

Tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmesinin yeri, günü ve saati, bir yazı ile uzlaşma gününden en az 15 gün önce mükellefe bildirilmesi veya inceleme tutanağına yazılması gerekir.

VIII.1.Uzlaşma Tarihi Ertelenmesi

Belirlenen uzlaşma günü bildirildikten sonra;

1. Mükellefin herhangi bir zorunlu sebeple toplantıya katılamayacak olması veya
2. Komisyonun herhangi bir nedenle toplanamaması

hallerinde uzlaşma görüşmesi ya aynı gün belirlenen ya da sonradan belirlenerek mükellefe bildirilecek bir başka tarihe ertelenmesi mümkündür.

VIII.2.Mükellefin Uzlaşma Talebinden Vazgeçmesi

Uzlaşma talebinden vazgeçildiği takdirde; bu husus mükellef tarafından uzlaşma gününden önce, inceleme raporunu düzenleyen inceleme elemanına veya uzlaşma komisyonuna sekretarya hizmeti veren birime yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Bu durumda mükellef tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmamış sayılır.

VIII.3.Uzlaşma Davetine Uyulmaması

Mükellefin bilinen en son adresine uzlaşmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya yazıda bildirilen yer ve tarihte uzlaşma davetine uyulmaması hallerinde “uzlaşma temin edilememiş” sayılır.

Uzlaşma davetine “uyulmaması” sebebiyle uzlaşmanın temin edilemediği durumda, mükellefin tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı ortadan kalkar.

Dolayısıyla mükellefin yahut temsilcisinin, tarhiyat sonrası uzlaşma hakkını kullanmak istiyorsa mutlaka uzlaşma gününden önce tarhiyat öncesi uzlaşma talebinden vazgeçtiğini yazılı olarak bildirmesi önem arzetmektedir.

IX.TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA MÜESSESESİNDE UZLAŞMA DURUMU
IX.1.Tarhiyat Öncesi Uzlaşmada Kısmi Uzlaşma

Mükellefler, verginin matrah farkları itibarıyla bölünebildiği durumlarda uzlaşma görüşmesi sırasında matrahın bir kısmı için de uzlaşma talebinde bulunabilirler.

Ancak tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmesinin kısmi uzlaşma ile sonuçlanmış olması halinde uzlaşılamayan kısım için tarhiyat sonrası uzlaşma talep etmesi mümkün değildir.

IX.2.Uzlaşma Nasıl Vaki Olması

Uzlaşma görüşmesi sonunda, komisyonun teklifinin mükellefçe kabul edilmesi durumunda “uzlaşma vaki olmuş” yani gerçekleşmiş sayılır.

Uzlaşmanın vaki olması halinde, üç nüsha olarak düzenlenen ve imzalanan uzlaşma tutanağının bir örneği mükellef veya vekiline verilir.

IX.3.Uzlaşmanın Vaki Olmaması Hali

Uzlaşma görüşmesi sonucunda komisyonun teklifinin mükellef tarafından kabul edilmemesi halinde “uzlaşma vaki olmamış” sayılır.

Bu durumda komisyonun nihai teklifinin yer aldığı bir tutanak düzenlenir ve bu tutanak komisyon başkan ve üyeleri ile mükellef veya vekili tarafından imzalanır. İmzalanan tutanağın bir örneği mükellefe veya vekiline verilir.

Mükellef, komisyonun teklifini sonradan kabul etme hak ve imkânına sahiptir.

Bu durumda mükellef, vergi dairesi tarafından düzenlenen vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren başlayan 30 günlük dava açma süresinin sonuna kadar uzlaşma komisyonunun teklifini kabul edebilir. Bu takdirde, söz konusu dilekçe ile başvuru tarihi itibarıyla uzlaşma vaki olmuş sayılır ve ilgili vergi dairesince buna göre işlem yapılır.

Diğer taraftan; uzlaşma komisyonunun nihai teklifinin yer aldığı söz konusu tutanağın bir kısmının kabul edilip bir kısmının kabul edilmemesi mümkün değildir.

IX.4.Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Temin Edilememesi Halinde Uygulama

Mükellefin; uzlaşma komisyonunun davetine katılmaması, uzlaşma görüşmesine geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi halinde “uzlaşma temin edilememiş” sayılır.

Uzlaşma temin edilemediği takdirde, komisyon tarafından bu konuyu belirtmek üzere tutanak düzenlenir ve bir örneği anında hazır bulunan mükellefe veya vekiline tebliğ edilir.

Mükellefin uzlaşma toplantısına katılmaması veya kendisine tebliğ edilmek istenen tutanağı imzalamak istememesi durumunda bu hususu belirten tutanağın bir örneği mükellefe, bir örneği de inceleme elemanına posta ile gönderilir.

Uzlaşmanın temin edilemediği veya uzlaşma görüşmeleri sonucunda uzlaşmanın vaki olmadığı durumda, inceleme elemanı tarafından bu husus inceleme raporunda belirtilir veya raporla birlikte söz konusu tutanak bir yazı ile vergi dairesine gönderilir.

Mükelleflerin önemle dikkat etmeleri gereken bir var ki;

Muhatabın bilinen en son adresine uzlaşmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya yazıda bildirilen yer ve tarihte uzlaşma davetine uyulmaması hallerinde uzlaşma konusunda başkaca bir işlem yapılmaz ve uzlaşma temin edilememiş sayılır ve mükellefin tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı ortadan kalkar.

IX.5.Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Sağlanması Halinde Yargı Yolu

Uzlaşma, vergi idaresinin tek taraflı olarak yaptığı idari bir işlem değildir.

Buna göre; idari işlemler hakkında yargı yoluna gidilebilmesine karşın uzlaşmanın sağlanması halinde üzerinde uzlaşılan hususlar hakkında “yargı yoluna” gidilmesi imkansızdır.

X.TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMANIN SONUÇLARI

Uzlaşma görüşmesi sonucunda düzenlenen tutanaklar kesindir ve ilgili vergi daireleri tarafından gerekli işlemlere hemen başlanır.

Üzerinde uzlaşma sağlanan veya tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikâyette bulunulamaz.

Uzlaşma görüşmeleri sonucunda uzlaşma temin edilemez veya uzlaşma vaki olmaz ise mükellefler tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemezler. Ancak uzlaşılamayan veya uzlaşma temin edilemeyen vergi ve cezalara ilişkin olarak vergi dairesince düzenlenen ihbarnameye karşı, kanunun verdiği diğer yasal haklarını kullanabilirler.

X.1.Uzlaşılan Vergi ve Cezaların Ödenmesi

Uzlaşılan vergi ve vergi ziyaı cezalarına ilişkin tutanağa istinaden tahakkuk fişi düzenlenir.

Uzlaşma tutanağı;

1. Vergi ve cezaların ödeme sürelerinden önce mükellefe tebliğ edilmişse; kanuni ödeme sürelerinde,
2. Ödeme süreleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra mükellefe tebliğ edilmişse; uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde

ödenir.

Ayrıca, üzerinde uzlaşılan vergi miktarına bu verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanacağı açıktır.

XI.UZLAŞMANIN GERÇEKLEŞMESİ DURUMUNDA UZLAŞILAN CEZADA AYRICA İNDİRİM İMKANI

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 376.maddesinde 7338 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, uzlaşmanın vaki olması durumunda üzerinde uzlaşılan vergi veya vergi farkının tamamı ile vergi cezalarının %75’inin ödeme süreleri içinde ödenmesi halinde üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i indirilerek ödeme olanağı bulunmaktadır.

Buna göre;

1. Vergi ziyaı cezasının yanı sıra
2. 23.000 Türk lirasını aşan ve üzerinde uzlaşılan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının

Yüzde75’inin 1 ay içinde ödenmesi durumunda uzlaşılan cezanın %25’i indirilir.

 

Kaynak:

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği

İlgili İdari Düzenlemeler

Yavuz DAĞLI, Tüm Yönleriyle Tarhiyat Sonrası Uzlaşma, https://ekovergi.com/2023/05/16/tum-yonleriyle-tarhiyat-sonrasi-uzlasma/ 

NOT: Bu makale 21.06.2024 tarihinde www.ekovergi.com sitesinde yayınlanmıştır.