Halka Arz Nedir? Halka Arz Yöntemleri Ve Avantajları Nelerdir?

Ahmet GÜZEL
WRS imperium, yönetici, ortak

I. GİRİŞ

Şirketler, faaliyetlerini yürütebilmesi için finans kaynaklarına ihtiyaç duymaktadır. Finans kaynakları temel olarak dış (yabancı kaynak) ve iç (özkaynak) finans kaynakları olmak üzere iki temel başlıkta toplanır.

Tanım 1: Halka arz, kısaca şirketin hisselerini halkın satın almasına çıkarmaktır. Sermaye edinme veya üçüncü şahıslardan finans sağlamanın önemli bir yöntemi olan halka arz, ülkemizde Borsa İstanbul (BİST) üzerinden gerçekleştirilebilmektedir.

Tanım 2: Halka arz, önceden bilinmeyen ve belli olmayan yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satılması olarak tanımlanabilir.

Tanım 3: Başka bir tanımla halka arz, şirket hisselerinin isteyen herkes tarafından BİST üzerinden satın alınması ve şirkete ortak olmasıdır.

II. HALKA ARZ YÖNTEMLERİ

Büyümek, yeni yatırımlar yapmak veya finans kaynağı sağlama amacıyla halka açılmayı düşünen şirketler genel olarak bir danışman aracı kuruluşla anlaşmak suretiyle aracı kuruluşun hazırlayacağı öneriler arasından en uygunu şirket yönetimince seçilerek halka arz işlemlerine başlanır.

Sabit Fiyatla Talep Toplama Yöntemi: Şirket ortakları veya yönetimince ön fizibilite çalışmaları kapsamında belli bir fiyat ve arz edilecek hisse miktarı belirlenir. Belirlenen fiyat ve hisse miktarları yatırımcılara sunulur ve isteyen kişilerden talepler toplanır. Sürecin sonunda hisselerin karşılığını yatıran yatırımcılara hisse senetleri dağıtılır.

Bu metodda aracı kurum;

1) Sadece yatırımcılar ile şirket arasında elçilik görevi görebilir veya

2) Halka arzı kendisi de üstlenebilir (underwriting).

Underwriting anlaşması kapsamında arzı kendisi üstlenen aracı kurum, hisselerin tamamını satmayı taahhüt etmektedir. Dolayısıyla satamadığı senetlerini kendisi almakla yükümlüdür.

Halka açılacak senetler, sermaye artırımında ortakların rüçhan haklarının kısıtlanması yoluyla olabileceği gibi, ortakların payından satılması yoluyla da olabilmektedir. Ancak bu durumda şirketin yapmayı düşündüğü bedelli sermaye artırımına mevcut ortakların kullanım hakları kısıtlanmakta ve primli fiyattan bu tutarlar halka arz edilmektedir.

Fiyat Teklifi Alınması Yöntemi: Bu metodda şirket belli bir taban limitin altında olmamak koşuluyla senetler için teklif edilen fiyatlar alınmakta ve nihai karara göre hisselerin satışı yapılmaktadır.

Senede Dönüştürülebilin Tahvil İhraç Etme Yöntemi (convertible bonds): Daha çok gelişmiş ülkelerde kullanılır. Bu yöntemde; şirket yatırımcılara önce tahvil ihracında bulunulur. İhraç edilen tahvillerde tahvil sahibine (bondholder) önceden belirlenen fiyat üzerinden hisse senedi alma hakkı verilir.

Buna göre; tahvil sahibi ileride oluşacak konjoktürleri değerlendirerek karını maksimize etmek için uygun bulursa tahvilini hisse senediyle değiştirir.

III. HALKA AÇILMANIN AVANTAJLARI

Halka arz bir finansman yöntemidir. Bu sebeple dış finans kaynağı yöntemi olmasına rağmen faiz gideri ile karşılaşılmamaktadır. Dolayısıyla şirket aktiflerinin finansmanında borç finansmanının tersine uzun vadeli ve bir faiz yükü getirmeyen bir dış finansman kaynağıdır.

Faaliyet gösterdiği sektörde daha çok rekabet gücünü kazanarak pazar payını artırma imkanına ulaşmaktadır.

Halka arz geliri ile şirket ucuz bir kaynak ile büyüme ve gelişimine hız verebilmektedir.

Halka arz, şirketin tanınırlığını artırır, ticari güvenilirliğini artırır. Şirketin satışlarını artırır.

Diğer dış kaynaklara göre şirket daha uygun koşullarda borçlanmasını gerçekleştirmektedir.

Halka arz, iyi bir performansla beraber şirket ortakları ile birlikte prestij kazandırıcı bir fonksiyona sahiptir.

Halka arz ile birlikte hisse senetleri piyasasında oluşan fiyat ile birlikte şirketin değeri şeffaf bir şekilde ölçülebilmektedir.

Piyasa fiyatı belli olması nedeniyle şirket hisse senetleri teminat olarak gösterilebilir.

Halka arz geleceğe yönelik bir borçlanma yöntemi de olsa tabiatı gereği şirkete özkaynak girişi olduğundan mali yapıyı güçlendirmekte; finansal rasyoları iyileştirmekte veya güçlendirmektedir. Başka bir ifadeyle; aktifin finansmanında borçların payı azalmaktadır.

IV. SONUÇ

Halka arz, büyük ölçekli üretim yapma olanaklarına ulaşma bakımından şirketlerin büyümesini sağlayan bir işlemdir.

Dolayısıyla gerek rekabet etme gücü kazanma gerek düşük maliyetlendirme yeteneklerini kazandırması büyük ve uzun süreli yaşayan şirketlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır.